BEBEĞİNİZİN İLK BESİN TERCİHİ

Tamamlayıcı Besinlere Erken ve Geç Başlamanın Dezevantajları:

 Anne sütünün enfeksiyon hastalıklarından koruyucu etkisi aynı zamanda aneminin gelişmesini önlemeye de katkıda bulunmaktadır. Bu nedenle bebek hastalıklardan korunabilmek adına anne sütünden en üst düzeyde faydalanmalıdır. Ayrıca besinlerin hazırlanma aşamasında hastalık bulaşma riski yüksektir.

 Tamamlayıcı besinlerin, besin değeri daha düşük olduğu için bebeğin ihtiyaçlarını karşılayamaz ve anne sütünün yerine geçemez.

 Ek besinlere erken başlanılması, alerjik hastalıklar açısından risklidir. Örneğin; 6.ayından önce glutenli besinler tüketmesi bebeğin tip1 diyabet hastalığı olma riskini arttırır.

 Erken tamamlayıcı besinlere geçmek obeziteyi tetikler.

 Tamamlayıcı beslenmeye geç başlanıldığında, 6.aya kadar yeterli gelen anne sütü içeriği artık bebek için yetersiz gelir. Bebeğin büyüme ve gelişmesinde duraksama, vitamin ve mineral eksiklikleri oluşabilir.

 Ek besinlere geç başlama çiğneme gibi yeme işlevlerinin gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Bu durumdan özetle ek besine geçiş için doğru zaman beklenilmelidir. Ek besine geçilebilmesi için destekle ya da desteksiz oturmaya başlamış olmalı, başını rahatça tutabilmeli, el, ağız ve göz koordinasyonu gelişmiş olmalı, katı besinleri yutabilir seviyede olmalıdır, bunun için de ek besine altı aylık bir bebekte başlanılmaktadır. Tamamlayıcı beslenmede temel ilk anne sütü yerine değil anne sütü ile birlikte verilmesi olmalıdır. Bu durumda hangi besinler ile başlanılmalı? Hangi ayda ne kadar miktarda verilmeli? Bu sorunlara dikkate alınarak beslenme programı hazırlanmalıdır. Unutulmaması gereken temel etkenin anne sütü olduğudur.

Ek Besinlere Başlama Serüveni

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre 10 kural belirlenmiştir ve bu kurallar çerçevesinde tamamlayıcı gıdaya başlanmıştır. 1. Sadece anne sütü ile beslenen bebeğe emzirme devam ederken ek besinlere 6.ayda başlanmalıdır. 6.aydaki bebek doğum ağırlığının ortalama 2 katına kadar çıkar ve ne yazık ki artık anne sütü tek başına yetersiz kalır.

2. Ek besinler verilirken anne sütü de bebeğin isteğine ve diğer koşullara bağlı olarak 2 yıl veya daha çok sürdürülmelidir. Anne sütü tek başına yetersiz kalabilir fakat ek besinlerle devam edilmelidir. Çünkü anne sütü gerek besin içeriği gerek hijyen koşulları açısından bir bebeğin ihtiyaçları için önemlidir. Aynı zamanda anne sütü akut ve kronik hastalıklar için önleyicidir.

3. Sorumlu beslenme pratiği; psikososyal bakım prensiplerini uygular.Bebek besinlerle ilk kez tanıştığı için önemli bir adımdır ve bebeğin duyguları göz önüne alınmalıdır, yavaş yavaş ve sabırla, zorlamadan, farklı tatlar ile beslenme alışkanlığı kazandırılmalıdır. Bir bebeğin yeni bir tada alışması için en az on kez tatması gerektiği unutulmamalıdır. Bu durumda ek gıdadan vazgeçilmemelidir. Bebeğin ilerleyen dönemlerinde kendine ait olan kaşık, tabak, bardak ile beslenmesi de bebek için önemlidir.

4. Besin hijyeni ve hazırlama pratiğine dikkat edilmelidir. Kullanılan kaşık, tabak temizliğine özen gösterilmelidir. Sıcak olan besinler soğutulmamış ise 2 saat içerisinde tüketilmelidir. Çünkü sıcak soğuğa oranla daha fazla bakteri üretir. Bu aşamalarda besinlerin hazırlanmasına çiğ ile pişmiş yiyeceklerin bir arada olmamasına, güvenilir gıdaların kullanılmasına, yeterli bir şekilde pişirilmelisine ve saklama koşullarına dikkat edilmelidir.

5. Ek besinlere az miktarda başlanıp giderek arttırılır.Anne sütüne ek olarak 6.-8. aylarda ek besinlerden 200 kcal/gün ve günde 2-3 öğün olarak, 9-11. aylarda 300kcal/gün 3-4 öğün olarak, 12-18. Aylarda ise 500 kcal/gün 3-4 öğün olarak ek gıda verilmelidir. Anne sütünün az verildiği durumlarda ise ek gıdanın kalorisi ve öğün sıklığı değişmelidir.

6. Bebek büyüdükçe gereksinim ve alabilmesine göre besin koyuluğu ve çeşitliliği arttırılır.Altıncı ayında sonra püre besinler ile beslenirken 8.aylarda daha çok parçalanmış gıdalar tüketebilir. 12. Ayında sonra ise hemen hemen normal besin programına geçebilir. Bebeğin kusma durumu olduğunda koyu kıvamlı gıdalara geçişi zaman alabilir.

7. Bebek büyüdükçe tamamlayıcı beslenme sayısı arttırılır.Çocuğun iştahına göre tamamlayıcı besinlerde değişiklik yapılabilir, çeşitlilik artarken bebeğin aldığı enerji de dikkate alınmalıdır.

8. Tüm besin gereksinimi karşılayacak çeşitli besinlerle beslemek amaçlanmalıdır. Ek besin sürecinde bebeği tek tip bir beslenme programına alıştırmamayız. Zaman içerisinde tüketmek istemediği besinleri farklı şekillerde tüketme olanağı sağlamalıyız.

9. Gerekirse zenginleştirilmiş tamamlayıcı besin veya vitamin ve mineral ilavesi kullanılabilir. Hayvansal kaynaklı besinler bitkisel besinlerde daha güçlü içeriklere sahiptir. İstisna durumlarda ek demir takviyesi şeklinde takviyeler veya multibesin içerikli toz mamalar kullanılabilir.

10. Hastalıklar sırasında besin içeriğini arttırmak amacı ile daha sık anne sütü verilmeli; yumuşak sevilen besinler seçilmelidir. Öncelikli olarak hangi besin olursa olsun 3-5 gün aralıklarla beslenme dahil edilerek alerji durumları göz ardı edilmemelidir. İlk besinler kolay sindirilebilmeli ve besin değeri olarak kaliteli olmalıdır. Çünkü altı aylık bir bebeğin ortalama olarak mide kapasitesi 180cc (1 çay fincanı) ‘dir ve 1 yaşına geldiğinde 240cc (1 su bardağı) kadar olur. Mide kapasitesi bu kadar küçük olduğundan seçilen ek gıdanın kalorisi, protein-karbonhidrat içeriği, vitamin- mineral özellikleri önemlidir. 6 aylık bir bebeğin ek gıdaları yoğurt, kefir, meyve- sebze püreleri, pekmez, yumurta sarısı ¼oranında, pirinç unlu muhallebi verilebilir. Örneğin; meyve olarak 2-3 tatlı kaşığı elma püresi olabilir sindirimi kolaydır ve alerji durumu yaratmaz. Elma ile birlikte armut, şeftali, kayısı gibi meyvelerde verilebilir.Kemik suyu 6. Aydan itibaren eklenebilir. Çünkü kaliteli bir besindir ve hızlı boy uzamasına, kas ve kemik gelişimine de yardımcı olmaktadır. 7 aylık bir bebeğin tamamlayıcı besinleri, tam yumurta sarısı, bisküvi (paketli gıda verilmesi tavsiye edilmemektedir), pirinç, pirinç unu, sütlü mamalar, meyve suyu (hazır olmamalı), yoğurt, tavuk ve balık eti (küçük parçalar halinde) , bitkisel yağlar, sebze püre veya sebze çorba, pekmez, devam mamaları olabilir. 8 aylık bir bebek için ek gıdalarda yumurta akı eklenebilir. Gluten hassasiyeti yok ise irmikli muhallebi verilebilir. Çorbalarına kıvam katmak için tahıl grubu olarak rüşeym yani buğday özü kullanılabilir. Aynı zamanda kırmızı mercimek, kurufasuye-nohut ezmeleri de verilebilir. İyi ezilmiş ev yemekleri beslenmeye dahil edilebilir fakat tuzsuz, salçasız ve baharatsız olmalıdır. Tuzun kullanım durumu süt çocuklarında nefrolitiazis gelişimi riskini arttırır.

** Kabızlık durumunda 8.ayından itibaren kuru incir, kuru erik, kuru üzüm verilebilir. Ekstra meyve olarak cennet hurması da denenebilir. ** Bebeğinize ara öğün olarak 1 yemek kaşığı kadar irmik, ½ elma püresi 1 tatlı kaşığı pekmez karışımı verebilirsiniz. Bebeğin 9.ayında ise başlatılan ek gıdalar miktarlarında küçük artışlar ile devam edilmelidir. Bebeğin 9.ayından itibaren nar suyu eklenebilir fakat taneleri 3 yaşından önce verilmemelidir. Çilek alerjik bir meyve olduğundan 9.ayı ile yavaş yavaş eklenilebilir. Peynir 9.aydan sonra küçük küçük miktarlarda verilebilmektedir. Ancak pastörize ve tuzsuz olmalıdır.

12 ayından sonra bebeğin beslenmesinde değişiklikler olabilir. Bu sürece kadar besinler 3 gün kuralına göre yavaş yavaş beslenmeye katarak, alerji durumu göz önünde bulundurularak dahil edilmelidir. 1 yaş sonrasında bebeğe bal verilebilir, kepekli ürünler eklenilebilir. Artık bebeğin aile ile birlikte yemek yenilmesi sağlanmalıdır. 0-1 yaş aralığında bebeğe çay, şekerli gıdalar (reçel gibi), turşu, bakla gibi besinler verilmemelidir. Bakla toksinli zehirlenmelere neden olabilir.